İhbar ve kıdem tazminatı, İş Kanunu gereğince işten çıkarılan çalışana işveren tarafından çalıştığı yıllara istinaden ödenen ücretlerdir. İkisi birlikte hesaplanan bu tazminat türleri, muhasebesel işlemler arasında yer almaktadır. Genel olarak çalışan kişi işten çıkarıldığı zaman, herhangi bir aksi durum yoksa muhasebe tarafından hesaplanarak verilemektedir.

Çalışan ve işveren tarafından fazlasıyla merak edilen bu iki tazminat hesaplama yöntemine ve haklarındaki bilgilere detaylarıyla göz atalım:

Kıdem Tazminatı Nedir?

Çalışanların 4857 sayılı İş Konunu gereğince işten çıkarılması durumunda işveren tarafından çalıştığı yıllar için ödediği ücrete kıdem tazminatı denmektedir. İşçi çalıştığı her 1 yıl için bir maaşı kadar kıdem tazminatı almaktadır. Kişinin bu tazminatı alabilmesi için en az 1 yıl boyunca aynı kurumda çalışmış olması da gerekmektedir. Bu şart, aynı kurumun farklı işyerleri için de geçerlidir.

Kıdem tazminatı, kendi isteğiyle yani istifa etmesiyle sadece belli şartlara bağlı olarak verilebilir. Bu şartlar dışında çalışan işten çıkarıldığı sürece kıdem tazminatı alabilmektedir. Bu konuda bilinmesi gereken konulardan birisi de sadece işçilerin kıdem tazminatı alabildiğidir yani memurlar bu haktan yararlanamamaktadır.

Kıdem Tazminatı Tavan Fiyatı Nedir?

Kıdem tazminatı alabilmek için gerekliliklerin yerine getirilmesi kadar, maaşın her yıl belirlenen kıdem tazminatı tavan fiyatının üzerinde olup olmadığını da bilmek gerekiyor. Kıdem tazminatı hesaplama işleminde her yıl değişen bir tavan fiyat uygulanıyor. Maaşı bu tavandan fazla olan kişiler, her yıl tavan ücret kadar kıdeme hak kazanmış olurlar. Eğer maaş, tavan fiyattan düşükse kendi maaşları üzerinden hesaplama yapılmaktadır.

Çalışanlar Hangi Durumlarda Kıdem Tazminatı Alabilirler?

• İşçinin işveren tarafından işten çıkartılmasıyla hak kazanılır. Ama işten çıkartılma nedeni, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık olmaması (Hırsızlık, huzur bozucu davranış gibi) gerekir.
• İş yasasına göre; sağlık sorunu gibi haklı bir nedene dayanarak işten ayrılma zorunluluğu oluştuğu durumlarda hak kazanılır.
• Erkek çalışanlar, askerlik yüzünden işten ayrıldıklarında tazminat hakkı kazanırlar.
• Kadın çalışanlar, çalışırken evlenirse ve evlendikten sonra bir yıl için kendi isteği ile işten ayrılırsa hak kazanırlar.
• Emeklilik şartlarını yerini getirmiş çalışanlar kıdem tazminatı hakkı kazanır. Prim ödeme gün sayısını dolduran ve emeklilik yaşını doldurmayanlar, işten ayrılırsa kıdem tazminatı alabilir. Aynı şekilde yaşı doldurup, prim ödeme gün sayısını doldurmayanlar da işten ayrıldıklarında kıdem tazminatına hak kazanırlar.
• Çalışanın istifa etmemiş olmaması alabildiği kıdem tazminatını, vefat durumunda da yasal varisleri alabilir. Sakatlık durumunda ise sakatlık aylığı alınacağı için kıdem tazminatına da hak kazanılmış olunur.
• İşyeri kapansa da iflas açıklasa da çalışanların kıdem tazminatını ödemek zorundadır.

Yukarıdaki şartlar altında kıdem tazminatı almaya hak kazanabilirsiniz. Eğer tazminatsız bir şekilde işten çıkarıldıysanız çıkış tarihinden itibaren 10 yıl içinde işverenden tazminat isteyebilirsiniz. Verilmemesi durumunda da 10 yıl içinde yasal yollara başvurabilirsiniz.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Hak kazanmış olduğunuz kıdem tazminatının ne kadar olduğunu öğrenmek için yukarıdaki hesaplama aracını kullanabilirsiniz. İlgili alanları doldurarak hesapla butonuna bastığınız zaman sonucu, tüm detaylarıyla görürsünüz. İşe başlama ve ayrılma tarihlerini, gün – ay – yıl şeklinde girmeli, ardından aylık brüt maaşınızı ilgili alana yazdıktan sonra hesapla butonuna basmalısınız. Aylık brüt ek ücretler ile yıllık brüt ikramiye kısımlarını boş bırakabilirsiniz.

Kıdem tazminatı hesaplama yaptığınız zaman çıkan sonuçları incelediğinizde damga vergisi kesinti yapıldığını görürsünüz. Belirlenen damga vergisi tutarı ise yüzde 0,759'dir. Size ödenecek net kıdem tazminatı miktarı da bu kesinti yapıldıktan sonra size verilmektedir.

Kişinin işe başladığı tarihten hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işveren tarafından işçiye 30 günlük giydirilmiş brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı ödeme zorunluluğu vardır. Bir yıldan artan süreler içinde ise aynı oran üzerinden ödeme yapılmaktadır. Kıdem tazminatı ile ihbar tazminatı hesaplaması aynı formül üzerinden yapılmaktadır.

Hesaplama işini yukarıdaki aracı kullanarak yapabileceğiniz gibi formülize edilmesine bir örnekle yer verelim:

• Günlük Ücret: 3000 / 30 gün = 100 lira
• Günlük İkramiye Kazancı: (3000 * yılda 4 kere) / 365 gün = 32,87 lira
• Giydirilmiş Ücret: 100 + 32,87 = 132,87 lira
• Giydirilmiş Ücretin 30 Günlük Karşılığı: 132,87 * 30 = 3986,1 lira

Çalışan çalıştığı her yıl için 3986,1 lira kıdem tazminatı kazanacaktır. 5 yıl 5 ay ve 5 gün çalışma günü üzerinden hesabı devam ettirirsek;

• 5 yıl için (3968,1 * 5) hesabından 19.930,5 lira
• 5 ay için [(3986,1 / 12) * 5] hesabından 1.660,87 lira
• 5 gün için {[(3986,1 / 12) / 30] * 5} hesabından 55,36 lira
• Kişinin Alacağı Toplam Kıdem Tazminatı: 19.930,5 + 1.660,87 + 55,36 = 21.646,73 lira

İhbar Tazminatı Nedir?

İş Kanunu'nun 17. Maddesi'nde düzenlenen ihbar süresi, işçi veya işverenin birbirine önceden haber vermesi gereken süreye verilen isimdir. Gerekli bildirim yapmadan işçinin çıkması ya da işverenin çıkartması durumlarında ödediği bedele de ihbar tazminatı denmektedir.

İhbar tazminatı sadece işveren tarafından çalışana ödenen bir yükümlülük değildir. Ayrıca çalışanların bazı durumlarda işverene ödemeleri gereken bir tazminat olduğu da bilinmektedir. İhbar tazminatındaki amaç; çalışanın ya da işverenin işi bırakma ya da işten çıkarma niyetlerini makul bir sürede karşı tarafa bildirmelerini sağlamaktır.

İşçinin Çalıştığı Süreye Göre İhbar Süreleri Nelerdir?

İhbar süresi çalışan kişinin aynı işyerine çalıştığı süreye göre farklılık göstermektedir. Buna göre;

• 6 aydan az çalışanlar için 2 hafta,
• 6 ay – 1,5 yıl arası çalışanlar için 4 hafta,
• 1,5 yıl 3 yıl arası çalışanlar için 6 hafta,
• 3 yıl ve üzeri çalışanlar için 8 haftadır.

İhbar Tazminatı Hesaplaması Nasıl Yapılır?

İhbar tazminatı, kıdeme göre daha basit bir şekilde hesaplanmaktadır.

• 2 haftalık ihbar tazminatı alacak kişilerde; 2 haftalık brüt ücret / 14 gün
• 4 haftalık ihbar tazminatı alacak kişilerde; 4 haftalık brüt ücret / 28 gün
• 6 haftalık ihbar tazminatı alacak kişilerde; 6 haftalık brüt ücret / 42 gün
• 8 haftalık ihbar tazminatı alacak kişilerde; 8 haftalık brüt ücret / 56 gün

Yukarıdaki formüller üzerinden ihbar tazminatı hesaplaması yapabilirsiniz. Ama bunun yerine yukarıdaki araçtan basit bir şekilde kıdem tazminatı ile birlikte hesaplayabilirsiniz. İhbar tazminatı üzerinden gelir ve damga vergisi kesintisi yapılmaktadır.